Specyficzne zaburzenie językowe (SLI) to:
- Zaburzenie rozwoju mowy polegające na swoistych trudnościach w nabywaniu języka ojczystego, które wydają się pierwotne, niespowodowane żadnymi większymi zaburzeniami całościowymi. Dzieci z SLI z reguły charakteryzują się odpowiednią do wieku sprawnością narządów artykulacyjnych. Wykazują przynajmniej przeciętny poziom rozwoju intelektualnego.
- Dzieci z SLI wykazują trudności we wszystkich sferach języka. Zaburzenia ujawniają się zarówno w zakresie fonologii, morfologii, składni, jak i zasobu słownictwa.
- Dane o współwystępowaniu dysleksji w wieku szkolnym i wcześniejszych zaburzeń rozwoju mowy, podawane głównie przez specjalistów zajmujących się diagnozą i terapią specyficznych trudności w pisaniu i czytaniu, sugerują, że – mimo pozornego sukcesu terapeutycznego i wyrównania deficytów w zakresie nadawania mowy – część dzieci z SLI może długo przejawiać różne problemy językowe, nawet problem rozumienia dłuższych lub bardziej skomplikowanych konstrukcyjnie tekstów.
Uczeń z zaburzeniami rozwoju językowego:
- zapomina co przed chwilą usłyszał, sprawia wrażenie zapominalskiego,
- często gubi swoje rzeczy,
- wykonuje zadania tekstowe lub pisze znacznie wolniej niż inni,
- długo się namyśla,
- jest niezorganizowany,
- ma trudności z koncentracją uwagi podczas słuchania, łatwo się rozprasza,
- robi zadania inaczej, niż jest to oczekiwane,
- unika pracy,
- nie chce czytać na głos,
- nie chce uczestniczyć w publicznych wystąpieniach
- rozgląda się po klasie, próbują odpisywać
- ma trudności w podążaniu za tokiem lekcji
- wydaje się zdezorientowany, kiedy ktoś szybko lub długo mówi
- kiedy nie rozumie, traci zainteresowanie, „buja w obłokach” podczas lekcji
- ma trudności w zrozumieniu zasad gry, np. na lekcji WF-u
- wygłupia się, kiedy powiedz coś niepoprawnie (maskowanie i rozładowywanie stresu),
- nie używa form grzecznościowych (bo to trudne konstrukcje językowe),
- jest ofiarą lub sam znęcają się nad innymi uczniami,
- wykazuje zainteresowanie raczej aktywnością niewerbalną: sportem, majsterkowaniem, grami komputerowymi, technologią, tańcem itp.,
- pisze tak, jak mówi (objawy podobne do dysleksji),
- unika prac pisemnych,
- nie może przypomnieć sobie słów,
- rezygnuje z rozpoczętej wypowiedzi, ma trudności z wyrażeniem siebie,
- zacinana się podczas mówienia, wielokrotnie zaczyna jakieś zdanie, ale często go nie kończy,
- mówi chaotycznie,
- ma niedojrzałe zachowania społeczne,
- mówi i zachowuje się tak, jakby byli młodszy.
Narzędzia pomocne w diagnozowaniu zaburzeń językowych:
- Język i komunikacja (JK; Kochańska, Łuniewska, 2015)
- Skala Prognoz Edukacyjnych SPE IBE (Wiejak, Krasowicz-Kupis, Bogdanowicz, 2015).
- Są to wystandaryzowane i znormalizowane skale obserwacyjne przeznaczone dla kadry nauczycielskiej i specjalistów szkolnych, które służą do wykrywania dzieci z ryzykiem zaburzenia rozwoju językowego oraz z ryzykiem specyficznych trudności w uczeniu się,
Skal tych można używać jako narzędzi przesiewowych i prognostycznych w I klasie szkoły podstawowej, kiedy dzieci rozpoczynają edukację formalną.
Skala Język i Komunikacja spełnia trzy funkcje:
- narzędzia przesiewowego, do wykrywania ryzyka zaburzeń językowych i identyfikowania dzieci z trudnościami w sferze języka i komunikacji,
- narzędzia prognostycznego, przydatnego w ocenie postępów ucznia w tym zakresie,
- narzędzia profilaktycznego – służącego do ogólnej oceny funkcjonowania językowego dziecka.
W przypadku dzieci z trudnościami językowymi, uzyskane w skali JK wyniki pozwalają dość precyzyjnie określić rodzaj i natężenie tych trudności. Stosowanie skali jest więc pierwszym krokiem w podejmowaniu działań pomocowych – wyniki skali pozwalają na dostosowanie metod pracy i strategii komunikacyjnych do indywidualnych możliwości badanego dziecka oraz są sygnałem do rozpoczęcia postępowania diagnostyczno-terapeutycznego przez specjalistyczną poradnię psychologiczno-pedagogiczną.
Skala Prognoz Edukacyjnych:
- To narzędzie przeznaczone do przesiewowej diagnozy ryzyka specyficznego zaburzenia uczenia się w obszarze czytania i pisania na wczesnych etapach nabywania tych umiejętności.
- Bazuje na danych teoretycznych wskazujących na językowe podłoże specyficznych zaburzeń w czytaniu i pisaniu i dlatego jest ukierunkowana na bardziej szczegółową analizę rozwoju językowego dziecka.
- Umożliwia przeprowadzenie przesiewowej diagnozy ryzyka specyficznego zaburzenia uczenia się w obszarze czytania i pisania u uczniów rocznego przygotowania przedszkolnego oraz uczniów I klasy.
Żródło:
- Kochańska Magdalena, Łuniewska Magdalena, Język i komunikacja: skala obserwacyjna dla nauczycieli, Warszawa 2015.
- Katarzyna Wiejak, Grażyna Krasowicz-Kupis, Katarzyna Bogdanowicz, Skala prognoz edukacyjnych, Warszawa 2015.
